Month: April 2024

Գործնական քերակնություն

danieltumasiLeave a comment

  1. Տրված բառերը գործածելով՝ պատմություն հորինի՛ր:

Գոռգոռալ, դռդռալ, մռմռալ, հռհռալ, կռկռալ, ճռճռալ:

 

Մի տղա կար և նա միշտ գոռգռում էր ամինինչի և բոլրի վրա նսելովտ մեքենայի մեջ մեքենան դռդռաց գոռում է կատուն մռմռաց հռհռաց գոռում է նույնիսկ երբ ագռավն է կռկռում նա գոռում է մի անգամ երբ նա ճռալով դուռը բացեց նա այնպե ուժեղ գոռաց, որ ձայնը կտռվեց և բոլորը ուրախացան։

 

2. Տրված հոմանիշներով կազմի՛ր նախադասությունո:

ա) Կանաչ, զմրուխտե:

 

Կանաչ զմրուխտերեն խոտի վրա ես և իմ ընտանիը գնացինք հանգստանալու։

բ) Բաժակ, գավաթ:

Ես հանգարծակի ջարթեցի իմ մայրիկի սիրած բաժակը որի մեջ ջուր էր և նա թափվց գավաթի վրա։

գ) Ձյունաթույր, ճերմակ, սպիտակ:

Ձերմակ սպիտակ ձյոնը հալվեց և հայտնվցն ձյունաթույրներ

 

3. Գրի՛ր տրված բառերի նույնարմատ հականիշները:

Օրինակ՝

կարևոր — անկարևոր,

ընդմիջումներով — անընդմեջ:

Գեղեցիկ-գեշ, հաճելի-տհաճ, մարդկային-անուշադիր, գիտուն-անգրագետ, դուրեկան-անդուր, ուշադիր-անուշադիր, արժանի-չարժանի, թևավոր-անթև, ախորժելի-անախորժակ, գունեղ-անգուն, բնական-արհեստակեն, խելոք-հիմար, կարևոր-անկարևոր, լուրջ-անլուրջ, անամպ-բերի, տեղյակ-անտեղյակ, լուսավոր-մութ, գերակշռել-թերագնահատել, խոսուն-անխոս,

4. Տեքստում կետերի փոխարեն տեղադրի՛ր տրված հականիշները:

Հեռավոր-մերձավոր, ներկա-անցյալ, պատճառ-հետևանք, հանելուկ-լուծում, գրոհել-նահանջել, խաղաղ-անապահով:

Վերջին միլիոնավոր տարիների ընթացքում սառցադաշտերը մի քանի անգամ իջել են Սկանդինավյան լեռներից, … մինչև Միջերկրական ծով ու հետո կրկին …:

Սառցադաշտային ժամանակաշրջանը մեր մոլորակի … … է: Եվ …ում այդ շրջանին վերաբերող շատ բան դեռ … է: Դեռ … չունի այն հարցը, թե ինչի …ով են առաջացել այդպիսի ցրտերը: Չգիտենք նաև մեր մոլորակի դեմքին հայտնված բազմաթիվ «վերքերի» ստույգ …ները: Իսկ ի՞նչ է բերելու … ապագան: Մարդկությունը կարո՞ղ է հուսալ, որ Երկրի վրա … կյանք է սկսվելու, թե՞ մեր մոլորակին տիեզերական … ապագա է սպասվում:

5. Ընդգծված դարձվածքները փոխարինի՛ր հոմանիշ բառերով:

Փարիզից Վարշավա թռչելիս լեհ կինոդերասան Ցիբուլսկու նկատեց, որ կողքի ուղևորը վախեցած նստած է: Նա փորձեց հարևանին մխիթարելլ:

— Մեր օրերում ինքնաթիռով թռչելը ,- ասաց,- նույնիսկ ավտոմեքենան ավելի վտանգավոր է: Էս քանի օրը բարեկամներիցս մեկի մեքենայի գլխին ինքնաթիռ ընկավ:

6. Տրված դարձվածքներն արտահայտի՛ր մեկական բառերով:

Պատի ծեփ դառնալ-վախենալ, պայման կապել-պայմանավորվել, քիթը կախել-նեղվել, բերանը բաց մնալ-զարմանալ, իրեն պատեպատ տալ-կռվել:

Тайна третьей планеты

danieltumasiLeave a comment

Глава первая

Через сто лет в Москве будет жить девочка Алиса Селезнева.

Папа Алисы — директор Московского космического зоопарка, где собраны звери с самых разных планет, как-то спросил дочку:

— Хочешь полететь в экспедицию на корабле «Пегас» за новыми животными для нашего зоопарка?

— С капитаном Зеленым? — спросила Алиса.

Она как раз кончила второй класс, и у нее начались каникулы. Ей приходилось раньше путешествовать по Земле и даже летать на Марс и Венеру, но к далеким планетам она еще не попадала.

Через несколько дней утром Алиса с папой и капитан Зеленый стояли возле «Пегаса» и следили за тем, как роботы грузят на него продукты и оборудование, которое понадобится в экспедиции.

Зеленый сердился, потому что корабль был перегружен и неизвестно, сможет ли он подняться. Он ворчал, что уйдет в отставку и будет выращивать розы, но никто не обращал внимания на воркотню космонавта, потому что Зеленый — пессимист, то есть он ждет чего-нибудь плохого. Такой уж у него характер. Зато он лучший капитан во всем Космическом флоте.

Вдруг все увидели, как по полю космодрома несется автотележка, на которой стоит нечто круглое, размером в рояль. А рядом — пожилая женщина.

Когда тележка остановилась возле корабля, женщина подошла к Зеленому и спросила:

— Вы — командир этого корабля?

— А в чем дело? — спросил Зеленый, заподозрив неладное.

— Вам придется взять маленькую посылочку для моего сыночка, который работает на Альдебаране.

— Так я и думал, — сказал Зеленый. — Мы никогда не взлетим.

Профессор Селезнев спросил:

— А что за посылочка?

— У моего мальчика день рождения, и я посылаю ему тортик.

— Зеленый, — попросила Алиса, — давай возьмем тортик для мальчика.

Зеленый хоть и ворчун, но добрый человек.

— Что ж делать, — вздохнул он. — Деваться некуда. Если Алисочка просит, я не могу отказать. Давайте сюда ваш тортик, я поставлю его в холодильник.

— Спасибо, — сказала бабушка. — Мой сыночек обязательно угостит вас тортиком.

И она приказала роботам поднять с тележки громадный ящик.

— Что это? — в ужасе воскликнул Зеленый.

— Тортик, — смело ответила бабушка.

— У вас сын — бегемот? — невежливо спросил Зеленый, так он был удивлен.

— Мой сын работает в экспедиции, — ответила бабушка. — Там двадцать пять молодых людей с хорошим аппетитом. Неужели вы хотите, чтобы мой сынок жевал торт в одиночестве и не угостил товарищей?

— Я уже ничего не хочу! — воскликнул Зеленый. — Я никуда не лечу!

— Полетите, как миленький, — возразила бабушка. — И попрошу не кривляться, а то я сейчас же позвоню твоей маме и пожалуюсь на бессердечного сына.

— А вот этого мы не сделаем! — сказал Зеленый и спрятался в корабле. Несмотря на то, что он был толстым бородатым мужчиной, он очень боялся свою маму. Он даже не смел жениться, потому что мама сказала, что сама найдет ему невесту. И вот уже десять лет искала, но не нашла такую, которая ей подошла.

Бабушка победила, она пожелала Селезневым приятного полета и уехала на тележке.

А «Пегас», хоть и с трудом, взлетел и взял курс на Луну, где он должен был дозаправиться и получить новые звездные карты.

Глава вторая

В тот день на Луне проходил очень интересный футбольный матч. Зеленый с Алисой решили сходить на футбол, а профессор Селезнев пошел в кафе. Там он открыл справочник по звездным ящерицам и забыл обо всем на свете.

— Селезнев! — услышал он громовой голос. — Неужели это ты?

Профессор поднял голову и увидел своего старого друга, космического археолога Громозеку с планеты Чумароз. Громозека был ростом со слона, у него было восемь глаз и восемь щупальцев. Усеянная острыми зубами пасть была больше, чем у бегемота.

Вот такое чудовище набросилось на профессора, и многие в кафе зажмурились от страха — что сейчас оно сделает с маленьким человечком!

Но чудовище, обняв профессора, принялось хохотать и приговаривать:

— Я так стосковался по тебе! Я собирался лететь в Москву, чтобы повидать тебя, твою замечательную жену и маленькую дочурку. Она уж, наверное, ходит?

— Она не только ходит, — ответил Селезнев, — но и ходит в школу. А сейчас пошла на футбол!

— Неужели так быстро летит время! — расстроился Громозека. И велел официанту принести ему четыреста грамм валерьянки, которую на планете Чумароз пьют вместо компота.

— Куда ты собрался? — спросил Громозека у своего друга.

Селезнев рассказал о том, что будет ловить животных для зоопарка.

— Я тебе дам хороший совет, — сказал Громозека. — Недалеко отсюда есть небольшая пустынная планета. На ней стоят статуи космических капитанов Кима и Бурана. Они облетели всю Галактику. На этой планете есть музей этих капитанов. Директор музея доктор Верховцев — мой большой друг. Если вы передадите ему привет от Громозеки, он обязательно покажет вам дневники капитанов. В этих дневниках рассказано о чудесных зверях, которых капитаны встречали на далеких планетах.

— А что случилось с этими капитанами? — спросил Селезнев.

— Один из них, Буран, улетел обследовать Серую туманность, а Ким пропал без вести. Наверное, погиб. Это бывает даже со знаменитыми капитанами.

В этот момент в кафе вбежала Алиса. За ней шел мрачный капитан Зеленый. Он был расстроен тем, что наша команда проиграла.

При виде Громозеки Алиса кинулась к нему. Ведь она любила дядю Громозеку с раннего детства, когда он укачивал ее в колыбели и пел ей веселые чумарозские песни.

Громозека вскочил со стула, подхватил Алису и подкинул ее к потолку.

Никто не подумал о Зеленом. А он увидел, как на Алису набросилось какое-то чудовище и сжало ее в щупальцах.

Зеленый тут же кинулся на выручку и ударил кулаками в живот Громозеке.

Тому, конечно, не было больно, но Громозека не терпит, когда его щекочут. Он схватил свободными щупальцами космонавта и повесил его на люстру вниз головой.

— Громозека! — закричала Алиса. — Немедленно поставь капитана Зеленого на место. Он тебе не игрушка. Он меня защищал.

— Пускай знает, как нападать на мирных археологов, — ответил Громозека.

— Тогда я с тобой никогда не буду водиться, — заявила Алиса.

— Вот это меня пугает, — расхохотался Громозека и опустил Зеленого на пол.

Зеленый обиженно вышел из кафе.

— Куда мы летим? — спросила Алиса.

— Сначала отвезем тортик в экспедицию на Марс, — ответил ее папа. — А потом берем курс на планету двух капитанов к директору музея доктору Верховцеву.

Глава третья

Директор музея встретил звероловов у памятника Киму и Бурану. На плече у статуи капитана Кима сидела каменная птица с короной из длинных прямых перьев.

Доктор Верховцев оказался пожилым худеньким человечком в черной шляпе и зеленом пальто.

— Добро пожаловать на планету капитанов, — сказал он. — Музей еще только строится, и у нас не очень уютно.

— Мы ненадолго, — сказал профессор Селезнев, когда они подошли к небольшому домику, на котором было написано: «Дирекция космического музея».

— Мы хотели только почитать дневники знаменитых капитанов, — сказала Алиса.

— Какие дневники? — удивился Верховцев.

Внутри домика дирекции царил беспорядок. В нем были свалены экспонаты, стояли нераспечатанные ящики и тюки. Среди всего этого добра с трудом нашлось место для рабочего стола и кровати директору музея.

— Никаких дневников у меня нет! — заявил Верховцев.

— Ну как же так! — сказал профессор Селезнев. — Нам сказали, что капитаны побывали на сотнях планет и всюду вели дневники. Вот, например, скажите нам, что за птица изображена на плече одного из капитанов?

— На плече капитана Кима, — ответил директор, — сидит птица говорун. Она умеет говорить и летает между звезд.

— А где она сейчас?

— Она пропала без вести вместе с капитаном Кимом. Но больше я вам ничего не скажу. Улетайте!

— Но, может быть, вы сами нам что-нибудь посоветуете? — спросил Селезнев.

— Летите на планету Блук. Там, в городе Палапутра есть рынок зверей, — сказал Верховцев. — Наверняка вы себе что-нибудь отыщете. А сейчас до свидания. У меня масса дел.

Доктор Верховцев вдруг полез под кровать и спрятался там — одни ноги наружу.

Путешественники попрощались с ним и ушли.

— Тут что-то нечисто, — сказал Зеленый, когда они вернулись к «Пегасу». — Попомните мое слово. Это хорошо не кончится.

«Пегас» поднялся и полетел к планете Блук.

Глава четвертая

Все коллекционеры и любители диковин раз в неделю слетаются на планету Блук. Там у города Палапутра по субботам бывает базар.

Как только «Пегас» опустился на космодроме, к нему подкатил автомобиль, в котором сидели два полицейских ушана. Ушанами называют жителей Блука. У них такие большие и подвижные уши, что они могут обмахиваться ими в жаркую погоду и даже ложиться на одно ухо как на подушку и накрываться другим как пледом.

— Откуда корабль? — спросил ушан.

— С Земли, — ответил Зеленый. — Мы прилетели на базар.

— Вы никого не прячете на корабле? — спросил второй ушан.

— Вы можете посмотреть, — ответил Зеленый.

Ушаны осмотрели «Пегас», ничего и никого не нашли, и тогда старший ушан объяснил:

— Мы ищем одного человека. Это злобный негодяй, который отравил на нашей планете всех говорунов. Вы слышали о говорунах?

— Конечно, — сказала Алиса. — Говоруны — это говорящие птицы, которые могут летать среди звезд. А зачем он это сделал?

— Мы сами не знаем. Мы хотим задержать этого человека и допросить его.

— А как он выглядит? — спросил Зеленый.

Ушан вынул фотографию и показал.

На фотографии был изображен доктор Верховцев!

— Этого быть не может! — воскликнул Селезнев. — Мы знаем доктора Верховцева. Он — директор музея знаменитых капитанов. Это очень солидный человек.

— И очень странный, — добавила Алиса, которая вспомнила, как вел себя Верховцев, когда они его навестили.

— Мы не знаем, что об этом человеке думают в других местах, — сказал ушан. — Но если вы его увидите, вы обязаны сообщить о нем полиции.

Селезнев с Алисой пошли на базар пешком, а Зеленый остался на корабле, потому что собирался проверить двигатели.

Селезневы шли по широкой улице, обе стороны которой были заняты гостиницами. Там были гостиницы для гигантов и карликов, для рыб и птиц — мало ли какие существа могут прилететь на базар.

В одной из гостиниц было открыто окошко третьего этажа. Из него выглядывал человек в черной шляпе.

— Смотри, папа! — сказала Алиса. — Это же доктор Верховцев.

— Не может быть, — Селезнев поднял голову и тоже увидел директора музея. — Что он тут делает?

Алиса кинулась в гостиницу, Селезнев за ней. Они взбежали на третий этаж. Из какого же номера выглядывал доктор?

Тут Селезнев увидел, что одна из дверей распахнута. Они побежали к ней, но тут открылась соседняя дверь и оттуда вышел очень толстый человек, ну точно черный арбуз с лысой головой.

— Если вы ищете доктора Верховцева, — сказал толстяк тонким голосом, — то его уже нет. И не будет.

— Но мы только что его видели.

— Больше не увидите, — сказал толстяк.

Пришлось Селезневым покинуть гостиницу. И вскоре они пришли на базар. Громадная площадь была уставлена клетками, аквариумами, садками и загонами. Даже профессору Селезневу, который всю жизнь занимается космическими зверями, не приходилось видеть столько чудес в одном месте. Вскоре он уже купил несколько необычных существ и договорился, чтобы их привезли на корабль. Тут Алиса позвала его.

— Папа, — сказала она. — Смотри, что в этом аквариуме.

Селезнев ничего не увидел.

— Ах, — сказал тогда владелец аквариума, маленький полосатый карлик. — Как грустно, что тебе не верят. Там у меня невидимые рыбки. Я их продаю вместе с аквариумом.

— Это неправда! — закричали все вокруг. — В аквариуме ничего нет!

— А я вам верю, — сказала Алиса. — Почему бы не быть невидимым рыбкам?

Селезнев все же отказался покупать рыбок для зоопарка. Ведь люди ходят в зоопарк смотреть на животных. Зачем же держать в зоопарке рыбок, которых нельзя увидеть?

Полосатый карлик был очень расстроен. Но на прощание он сказал:

— Алисочка, возьми от меня в подарок шапку-невидимку. В ней я хожу на рыбную ловлю.

Алиса сказала спасибо, и они пошли дальше.

Вдруг к ней бросилось странное существо — это был пушистый красный шар, который бегал на палочках как будто на паучьих ножках. Вдогонку за шариком быстро ползла двухголовая змея.

Красный шар подбежал к Алисе, прижался к ее ногам и стал ярко-желтым.

— Что это такое? — спросил Селезнев у змеи.

— Это индикатор, — ответила змея. — У нас их на планете пруд пруди. Они меняют цвет в зависимости от настроения.

Змея вытащила конфету и показала шарику. Тот сразу стал зеленым.

— Видите, радуется! А сейчас я его палкой ударю…

— Ой, не надо! — закричала Алиса. А индикатор пошел черными пятнами, от страха.

— Сколько стоит такой смешной зверек? — спросил Селезнев.

— Мне придется его вам подарить, — сказала змея, показывая на индикатор, который опять стал желтым. — Видите, ему очень нравится Алиса.

Индикатор порозовел.

Селезнев вынул из сумки коробку конфет — он всегда носил с собой конфеты, чтобы кормить животных, и подарил двухголовой змее. Та была очень довольна. Раньше ей не приходилось пробовать знаменитых московских конфет.

Так Алиса обзавелась маленьким другом.

— А теперь, — сказала она, — мне хочется найти говоруна, ведь это птица знаменитых капитанов.

— Но нам же сказали, что всех говорунов отравил доктор Верховцев, — ответил Селезнев.

— А вдруг один остался? Это было бы замечательной находкой для нашего зоопарка.

Селезнев согласился с дочкой, и они отправились искать говоруна.

Они у многих спрашивали про эту птицу, но ни один продавец не мог похвалиться, что видел говоруна.

Вдруг из-за клеток раздался голос:

— Это вы ищете говоруна?

Алиса обернулась и увидела маленького ушана. Он держал большой мешок. Там сидела большая белая птица с короной из золотых перьев.

— Вы продаете говоруна? — спросил Селезнев.

— Тихо! Это очень опасно!

— Почему?

— Эту птицу я подобрал в поле. Она была изранена и обессилена. Я вылечил говоруна. Он явно много путешествовал, потому что говорит на незнакомых языках. И тут я узнал, что кто-то отравил на нашей планете всех говорунов. А недавно ко мне заявился незнакомый человек и хотел купить говоруна.

— Как он был одет? — спросила Алиса.

— Он был одет в зеленое пальто и черную шляпу.

— Это он! — воскликнула Алиса. — Это доктор Верховцев.

— Этот человек мне не понравился, и я отказался продать говоруна. Но вчера ночью кто-то пытался влезть ко мне в дом, а сегодня мой дом сгорел. Я испугался и решил отдать говоруна в хорошие руки. А то этот черношляпник убьет и говоруна и меня.

С этими словами он передал мешок Селезневу.

Близилось время обеда, и Алиса с папой пошли обратно к «Пегасу». У выхода с рынка им встретился давешний толстяк в черной одежде. Он сладко улыбнулся и спросил:

— Что это вы купили?

— Это говорун, — ответила Алиса. — И, может быть, последний на планете.

Вдруг из мешка донесся незнакомый голос:

— Я жду тебя, Буран! Мне нужна твоя помощь!

— Ой! — удивился толстяк. — Что хочет сказать эта птица? Отдайте ее мне. Я заплачу сколько хотите. Хотите мешок золота?

— Нам ничего не нужно, — сказала Алиса. — Дайте нам пройти.

— Тогда отдайте говоруна добром! — прошипел толстяк. — Иначе вам не выбраться отсюда живыми.

Алиса заметила, что индикатор почернел от расстройства. Толстяк ему не понравился.

Селезневы обошли кричащего толстяка и пошли дальше.

И вдруг они увидели, что поперек дороги стоят страшного вида люди в металлических скафандрах и черных шлемах, скрывающих лица.

Селезнев тут же вызвал по рации Зеленого:

— Мы в опасности! — сказал он.

Черные люди приближались. За ними крутился толстяк.

— Отдайте говоруна! — просил он. — И останетесь живы.

Селезнев передал мешок с говоруном Алисе а сам пошел навстречу злодеям. Они ведь не знали, что профессор Селезнев раньше был чемпионом Москвы по карате.

Начался рукопашный бой. Но Селезневу пришлось несладко, потому что нападающие оказались железными роботами и они начали его одолевать.

Но в этот момент сверху спустился корабельный катер с «Пегаса». В нем сидел капитан Зеленый.

Он опустился прямо на роботов, и они кинулись бежать.

— Ох, я же предупреждал, — сказал он печальным голосом. — Зачем только вы пошли на этот базар!

— Ты посмотри, кого мы купили! — сказала Алиса. — Это настоящий говорун.

— От говорунов одни неприятности, — заявил Зеленый.

— Это неправда, — сказал говорун. — Говоруны отличаются умом и сообразительностью. Вы будете рады, что со мной подружились.

— Я лучше бы с коровой подружился, — сказал Зеленый. — От нее хоть молоко есть.

И он показал на корову, которая паслась рядом на газоне.

— Какая же это корова? — заметил маленький ушанчик, который проходил мимо.

— Это не корова, а склисс.

— А чем склисс отличается от коровы? — спросила Алиса.

— Ничем особенным, — ответил ушанчик и кинул в корову камешком.

Корова замычала и раскрыла большие совершенно прозрачные, как у стрекозы, крылья. Они раньше были прижаты к ее бокам и их не было видно. Взмахнув крыльями, склисс медленно поднялся в воздух и опустился сверху на открытый катер, в котором сидел Зеленый. Зеленый пропал с глаз, но катер удержался в воздухе. Так они и долетели до «Пегаса»: склисс на Зеленом, Зеленый на катере, а внизу бегут Алиса с папой и несут индикатора и мешок с говоруном.

Ցախավելի գաղտնիքը

danieltumasiLeave a comment

Շատ հին ժամանակ մի թագավոր կար

Զորեղ, իմաստուն և շատ էլ արդար:

Դա որ ծերացավ, մոտեցավ մահվան,

Չգիտեր, եթ ո՞վ կհաջորդե իրան.

Թեպետ նա ուներ տասներկու որդի,

Բայց չէր իմանում, թե որին ընտրի:

Մեծը ուժով էր, բայց անգութ ու չար,

Նրանից փոքրը՝ թույլ և ցավագար.

Երրորդը՝ անհոգ ու խելքից պակաս,

Չորրորդը՝ անմիտ, թեև անվնաս.

Այսպես ոչ մեկը հոր սրտովը չէր,

Ոչ մեկը նրա բնույթը չուներ.

Միայն մի քիչ հույս կրտսերն էր տալիս,

Բայց նա էլ հոր մոտ չէր գնում, գալիս,

Այդ պատճառով էլ հայրը չգիտեր,

Թե արդյոք նա ինչ շնորհքի տեր էր:

Թագավորն այսպես շատ որ մտածեց,

Հանելուկի պես մի բան հնարեց.

Մի թարմ ցախավել իր առջև դրած,

Որդոցը կանչեց և նրանց ասաց.

-,,Սիրելիք, այսօր ես ձեզ կանչել եմ,

Որ վերջին կամքս ամենքիդ հայտնեմ.

Ինչպես տեսնում եք , ես ծերացել եմ,

Եվ բավական է, որքան ապրել եմ.

Շուտով իմ նախնյաց ճամփովը կերթամ.

Նրանց պես ես էլ սև հող կդառնամ:

Բայց քանի ողջ եմ, շունչս բերնումս,

Կուզեմ ձեզ հայտնել, ինչ կա մտքումս.-

Ահա ձեր առջև մի թարմ ցախավել,

Որ ես հենց այսօր կապել եմ տվել.

Ձեզնից ով որ կկոտրե սրան,

Իմ թագն ու գահը ես կտամ նրան:

Դեհ, առաջ եկեք, ուժերդ փորձեցեք,

Տեսնեմ ձեզանից որդ կկոտրեք:

-Հայր, ես կկոտրեմ,- ասաց մեծ որդին,

Եվ վստահությամբ մոտեցավ ավլին.

Վեր առավ ավելն ու ծունկը կալավ,

Քաշեց, քաշքշեց ոչինչ չի եղավ.

Շատ քրտինք թափեց, շատ չարչարվեցավ,

Դեղնեց, սփրթնեց ւ ետ քաշվեցավ:

Հետո երկրորդը եկավ, վեր առավ,

Նա էլ իր եղբոր դառն օրին հասավ.

Երրորդն էլ եկավ իր ուժը փորձեց,

Բավական տանջանք չորրորդն էլ կրեց,

Մյուսներն էլ իրանց բախտը փորձեցին,

Բայց ցախավելը չի էլ ծռեցին,

Ամենից վերջը փոքրը մոտեցավ

Եվ իր հոր առջև այսպես խոսեցավ.

-Հայր, ես չեմ ուզում իմ ուժը փորձել

Իմ եղբարց նման իզուր չարչարվել.

Ես երեխա չեմ, որ ձեռքս մեկնեմ

Դեպի լուսինը, որ նրան բռնեմ.

Ջուրը կխեղդե, կրակը կայրե,

Ով այս չգիտե, թող նա փորձ անե:

Ես ուժ տեսնում եմ ամենայն բանում,

Թե երկրիս վրա , և՛ թե երկնքում:

Առ մեկ բարակ ծեղ, մի մազ կամ մի թել,

Մեծ ուժ կգտնես ամենի մեջ էլ:

Թե փոքրիկ միջատ, թե ուղտ ահագին,

Ամենքն էլ ուժից մեկ բաժին ունին

Կա և խելքի ուժ,ինչպես և սրտի,

Աչքի, ականջի, ձեռքի և ոտքի.

Ուժ չի ունենալ ոչ մի առարկա,

Եթե մասներում միություն չկա.

Մասներն իրար հետ, երբ սերտ կապ ունին,

Նրանք անկասկած ուժով կլինին

Այսպես շատ անհատ երբ որ միանան,

Մեծ և չափազանց մեծ ուժ կստանան.

Մեզ լավ օրինակ մրջյունն ու մեղուն,

Թե նրանք խմբով ինչեր են անում.

Նրանց պես եթե մարդիկ միանան,

Լեռներ կշրջեն, եթե կամենան.

Եվ ինչքան լճեր, ինչքան ջրանցքներ

Միացած ուժով կարող են շինել:

Ես քո տերության ցրված ուժերը,

Ինչպես ցախավլիդ ճկուն ճղները,

Աուր կապերով կապած կապահեմ,

Այս է քո միտքը, ես ինչքան գիտեմ:

Բայց որ իմ միտքը լավ հասկացնեմ,

Տեսեք ավելը ինչպես կկոտրեմ>>:

Եվ այս ասելով՝ նա վեր է առնում,

Ավելի կապերը քանդում, արձակում.

Ճկուն ճղները վերցնում է հատ-հատ,

Ամենի առջև կոտրում զատ-զատ:

-Ապրիս, որդյակս,-ասում է հայրը,-

Քեզ է արժանի իմ թագն ու գահը:

Գրկում է որդուն, ճակատը համբուրում,

Եվ թագն իր ձեռքով գլխին է դնում:

-Տեսեք ,-ասում է մյուս եղբայրներին,-

Դուք չնախանձեք ձեր եղբոր փառքին,

Եթե սրա հետ սերտ սիրով մնաք,

Ավելի մեծ ուժ և փառք կստանաք.

Իսկ եթե զատվիք և ջոկ-ջոկ լինիք,

Քանդված ավելի պես շուտ կկոտրտվիք:

-Մենք հնազանդ ենք,- ասում են նրանք,-

Տալով եղբորը պատիվ և հարգանք.

Իմաստուն որդին հասավ մուրազին,

Դուք էլ նրա պես հասնիք ձերինին:

Իմ հորինած պատմությունը

danieltumasiLeave a comment

Մի հրաշալի օր ես և իմ ընկերները նշում եինք իմ ծնունդը բայց երբ  մենք խաղում եինք մի տարօրինակ բան կատարվեց լույսը անջատվեց, իսկ երբ միացավ մեզնից մեկը   կորավ և մենք իրեն չգտանք ու տենց սկսեցին կորել մյուս ընկերը և երբ մենք մնացինք  երկուսով ես և իմ մսյրիկս ընկերները եկան մի մեծ տորթ ով և ասացին, որ դա սյուպրիզ էր։

Про космос

danieltumasiLeave a comment

Оказывается, ещё с древности люди смотрели на небо и наблюдали за звёздами.

Но они ничего не знали о космосе. Древние люди представляли себе небо в виде круглого колпака, к которому крепятся звёзды. Они думали, что в центре этого колпака находится Земля, а Солнце и Луна движутся вокруг Земли.

Проходили сотни и тысячи лет. Примерно четыреста лет назад польский учёный Николай Коперник пришёл к выводу, что не Солнце и Луна движутся вокруг Земли, а Земля вертится вокруг Солнца.

Ещё через сто лет итальянским учёным Галилео Галилеем был создан прибор, при помощи которого он рассматривал звёзды, увеличивая их в двадцать раз. Свой прибор Галилей назвал телескопом.

Так, шаг за шагом, учёные начали открывать тайны Космоса. Однако люди мечтали узнать о Космосе как можно больше. А для этого необходимо было оторваться от Земли и полететь в космическое пространство.

Вы, наверное, знаете, что Земля окутана воздухом, которым дышит всё живое. Без воздуха погибнут и люди, и животные, и растения. Эта воздушная оболочка Земли называется атмосферой.

Первые длительные полёты совершались на огромном воздушном шаре – монгольфьере. Затем появились аэростаты, дирижабли, планёры, самолёты. Но все эти летательные аппараты поднимались не слишком высоко и не вырывались за пределы земной атмосферы.

А для того, чтобы полететь в Космос, надо улететь очень далеко от Земли – за пределы атмосферы.

Первым в космическое пространство был запущен искусственный спутник. Когда-то мы с вами говорили о Луне, тогда уже встречалось слово «спутник». Луна – это естественный спутник Земли.

Естественный – значит создан природой, а спутник – это тот, кто движется вместе с путешественником, попутчик. Так как Луна постоянно сопровождает Землю во время её движения вокруг Солнца, Луну называют спутником Земли. А вот искусственные спутники создаются руками людей. Ну а спутниками их называют потому, что они, как и Луна, кружат вокруг Земли.

Самый первый спутник представлял из себя совсем небольшой металлический шар с четырьмя длинными антеннами. Внутри шара находился радиопередатчик, который при помощи антенн передавал сигналы на Землю. Запущен этот спутник был в октябре тысяча девятьсот пятьдесят седьмого года. А уже спустя месяц запустили второй спутник, с собакой по кличке Лайка на борту.

К сожалению, эта собака не вернулась на Землю.

Гораздо больше повезло собакам Белке и Стрелке, которые полетели в Космос спустя почти три года, в августе тысяча девятьсот шестидесятого года на космическом корабле «Спутник-5». За сутки корабль облетел Землю 17 раз и вернулся домой.

А первого космонавта звали Юрием Алексеевичем Гагариным. Перед самым запуском сквозь шорох помех и грохот работающих двигателей из динамика раздался голос Гагарина: «Поехали!»

Полёт первого космонавта длился 1 час и 48 минут. За это время корабль «Восток-1» облетел вокруг Земли и приземлился в точно заданном районе.

Идут годы. Вот уже два космических корабля подходят друг к другу и объединяются в одно целое. Такое объединение получило название «стыковка».

Космонавты этих кораблей даже могли сходить друг к другу в гости. Кстати, вы обратили внимание на то, что у этих кораблей появились крылья? На самом деле, это вовсе не крылья, а солнечные батареи. Выйдя на космическую орбиту, корабли выпускают такие крылья-батареи и получают электрическую энергию для работы всего аппарата.

А позже на космическую орбиту стали запускать настоящие космические дома – международные космические станции, в которых люди из разных стран могут жить и работать по несколько месяцев.

Это самые настоящие научные станции.

Сейчас в Космосе находится более 15000 различных искусственных спутников.

Благодаря им люди могут пользоваться интернетом.

Спутники помогают найти полезные ископаемые, на поиски которых без фотографий со спутников понадобились бы месяцы, а то и годы. Спасательные спутники ловят сигналы бедствия и помогают определить, где находятся люди, попавшие в беду. Снимки со спутников позволяют своевременно обнаружить лесные пожары.

 

Домашнее творческое задание:

.С чем вы ассоциируете космос? Какие мысли у вас возникают, когда вы смотрите ввысь поздним вечером, задрав голову вверх?  Напиши сочинение “ Космос моими глазами”

 

космос я ассоциирую без душной матерей и темнотой.

Տասնորդական կոտորակների բաժանումը

danieltumasiLeave a comment

Առաջադրանքներ․

1)Կատարե՛ք բաժանում․

ա)1000 : 0,25 = 4000

բ)169 : 1,3 = 130

գ)7920 : 3,6 = 2200

դ)1295 : 0,37 = 3500

ե)276 : 2,3 = 120

զ)10572 : 8,81 = 1200

է)888 : 0,37 = 2400

ը)302 : 0,2 = 1510

թ)4451 : 44,51 = 100

2)Լուծե՛ք հավասարումը․

ա)3,87 x 2 =7,74

բ)0,32 x 1,5 =0,48

գ)8,13 x 3,03 =24,6339

դ)7,25 x 1,3 = 9,425

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը).

1)Կատարե՛ք բաժանում․

ա)52,3527 : 3,27 = 16,01

բ)(-32,8) : (-8,2) = 4

գ)25,52 : (-5,5) = -4,64

դ)(-19,558) : (-7,7) = 2,54

ե)0,1938 : 0,51 = 0,38

զ)2,304 : 7,2 = 0,32

է)(-0,90216) : 0,14 = 6,444

ը)(-0,0101) : (-10,1) = 0,001

թ)6,858 : (-0,9) = 7,62

2)Լուծե՛ք հավասարումը․

ա)(-8) ⋅ x -3 = -24

բ)(-7) ⋅ x 6 = +42

գ)(+4) ⋅ x -18 = -72

Մանկական աշխարհայացք կամ Լույս ու մութ աշխարհները: 

danieltumasiLeave a comment

Մանկական աշխարհայացք կամ Լույս ու մութ աշխարհները:

Մաս 1

«Երեխե՛ք, նայեցեք այս վայր ընկած չինարի ծառին, տեսեք ինչպես մեկնվել է, և արդեն սկսել է փտիլ։ Մի ժամանակ սա դալար է եղել և ձեզ նման փոքր։ Բայց երբ որ սկսել է բարձրանալ՝ շատ գոռոզացել է։ Պտուղ չի ունեցել, որ ճղները կռացներ, գլուխը խոնարհեցներ։ Աստված սրան բարձրանալու շնորհք է եղել տված, բայց սա իր գլխի պատիվը չի իմացել, Աստուծո ողորմությունը չի հասկացել։ Այս հիմարն ուզեցել է այնքան բարձրանալ, որ գլուխը երկինք հասցնե և իր ճղներով երկնքի սիրտը ծակծկե։ Աստված բարկացել է սրա գոռոզ մտածության վրա և ահագին բարձրությունից տապալել է»։

Այս խոսքն ասողը Գյուլնազ տատն էր, որի անունը դուք, իմ փոքրիկ ընթերցողներ, պետք է որ լսած լինիք։ Լուսահոգին ամեն բան գիտցող մի պառավ էր և շատ երեխայասեր։ Օրը ցերեկով բոլոր երեխեքս հավաքվել էինք մոտը, հոգնած լինելով շատ խաղալուց, որ տատիկը մի բան պատմի մեզ, որ մենք հա՛մ լսենք, հա՛մ հանգստանանք։

Դուրսը, կանաչ խոտի վրա, մի տանձենու շվաքում էինք նստոտել։ Եղանակը գարնանային էր։

– Մենակ ծառերը չեն, որ հիմարաբար գոռոզանալ գիտեն, մի ժամանակ մարդիկն էլ են այդպես եղել։ Նրանք էլ մի աշտարակ են շինել այն մտքով, որ նրա ծայրը երկինք հասցնեն և այնտեղից Աստուծո հետ կռիվ սկսեն։ Աստված համբերել է միառժամանակ, մինչև նրանք աշտարակի ծայրը մոտեցրել են երկնքին և սկսել են ավելի գոռոզանալ։ Դրա վրա Աստուծո համբերությունը հատել է. նրանց աղմուկից ու աղաղակներից ձանձրացած՝ սաստիկ քամի է բարձրացրել և աշտարակի ամեն մի քարը, ամեն մի քարփիչը ուրիշ-ուրիշ աշխարհք է գցել…

– Ո՜ւհ, ինչքա՜ն բարձր է եղել այդ աշտարակը, որ ծայրը մինչև երկինք է հասել,– բացականչեց երեխաներից մեկը։

– Աշտարակը չի եղել բարձր,– ծաղրեց նրան մի ուրիշը,– այլ՝ երկինքն է եղել ցածր։ Այնպես չէ՞, տատիկ, որ երկինքն առաջ մեզանից շատ մոտիկ է եղել։

– Այո՛, երկինքը մեզանից մոտիկ է եղել, բայց այդ եղել է աշտարակը շինելուց առաջ։ Աշտարակը շինելիս երկինքը բարձր է եղել, և աշտարակն էլ այնքան բարձրացրած են եղել, որ նրա գլուխը գետնքից երևալիս չի եղել, այնքան բարձր է եղել, որ ձմեռը նրա վրա բարձրացողը մինչև ամառը հազիվ է եղել ցած գալիս… Բայց դրանից առաջ, ճշմարիտ է, երկինքը շատ մոտիկ է եղել մեզանից, այնքան մոտիկ, որ երեխեքը գնդակ խաղալիս շատ անգամ երկնքին է եղել դիպչում գնդակը և այնտեղ էլ մնում։

– Ինչո՞ւ էր այնտեղ մնում գնդակը, տատի՛կ, թող դիպչեր, էլ ետ վայր ընկներ,– հարցնում էինք մենք և միևնույն ժամանակ ավելի մոտենում տատիկին, որ լավ լսենք նրա պատմությունը երկնքի մոտիկության մասին։

– Նրա համար էր այնտեղ մնում, որ երեխեքը մյուս անգամ երկնքին չխփեն և Աստծուն անհանգիստ չանեն։ Հապա չե՞ք լսել, որ մեկ անգամ Արևամանուկը պատահմամբ իր նետը դիպցրել էր Արեգակին, նա էլ անիծել էր Արևամանուկին դրա համար և ասել. «Այսուհետև ցերեկները չապրիս դու, որ իմ երեսը չտեսնես»։ Այնուհետև խեղճ Արևամանուկը ցերեկները մեռնում է եղել և գիշերը կենդանանում։ Նրան այդ պատժից ազատում է Արևահատը՝ Օձամանուկի նշանածը։ Բայց Արևահատի վերջը ձեզ չեմ պատմել, կարծեմ։

– Հիմա՛ պատմիր, տատի՜կ, հիմա՛ պատմիր,– աղաղակեցին երեխաներից մի քանիսը, իսկ մյուսները զանազան հարցումներ արին երկնքի մոտիկության մասին…* * *Գյուլնազը մի բան պատմելիս պարապ չէր նստում, նա կամ գուլպա էր անում, կամ իլիկ մանում և կամ, ակնոցը քթին դրած, երեխաների պատռտած շորերն էր կարկատում։ Երբեմն էլ՝ ձեռքի գործը մի կողմ էր դնում և երեխաներից մեկի կամ մյուսի գլուխը քաշում դնում ծնկան վրա, որ տեսնի՝ հարսները լա՞վ են լվացել երեխի գլուխը և մաքրել, թե՞ ոչ։ Նա միևնույն ժամանակ առանց ուշադրության չէր թողնում տան հոգսը, շատ անգամ միջահատում էր իր պատմությունը և զանազան հրամաններ տալիս այս և այն հարսին։ Երեխեքս գիտեինք այդ և ամենայն զգուշությամբ փաղաքշում էինք նրան, փայփայում, որ նա ուրիշ ոչ մի բանի վրա ուշադրություն չդարձնե, այլ միայն մեզանով զբաղվի, մեր հետաքրքրությունը լցնե։* * *

«Այո՛, մի ժամանակ երկինքը շատ մոտիկ էր երկրից,– շարունակեց տատիկը։– Երկնքից լսվում էր Աստուծո ձայնը։ Նա այնտեղից խոսում էր մարդոց հետ և հայտնում էր նրանց իր կամքն ու հրամանը, պատվերներ էր տալիս և հասկացնում էր, թե՝ ի՛նչ պետք է անեն և ի՛նչ չպետք է անեն։

Ուղիղ կես գիշերին լսվում էին հրեշտակների քաղցր մեղեդիքը։ Աքաղաղներն ամենից առաջ էին լսում նրանց ձայնը և իրանց միաձայն կանչյունով զարթեցնում էին մարդկերանցը, որ վեր կենան և հրեշտակների հետ միասին փառաբանեն Աստուծո հազար ու մեկ անունը…

Աքաղաղները հիմա էլ են լսում հրեշտակների ձայնը,— ավելացնում էր տատիկը և խոր հոգոց քաշում մի այնպիսի ձևով, որ կարծես ինքն ապրած լիներ այն հին ժամանակումը, իր ականջովը լսած լիներ Աստուծո ձայնը և հրեշտակների մեղեդիքը, և այժմ՝ զրկված այն երջանկությունից»։* * *

Զարմանալի մի աշխարհ է մանկական աշխարհը․ ափսո՜ս, որ մարդ խելահաս եղած ժամանակ՝ է՛լ չի կարողանում մտնել այդ աշխարհը, որ իր առաջվան լսածները մեկ անգամ էլ լսե։ Ամենայն ինչ, որ մանկության ժամանակ մոտիկ էր, մեծացած ժամանակ հեռանում է. ինչ որ հեշտ էր՝ դժվարանում, ինչ որ պարզ և հասկանալի էր՝ խավարում է և անըմբռնելի դառնում։ Ինչքան հիմա ես հիշում եմ, մանկությանս ժամանակ մեզ համար ոչ մի վերացական բան չկար, ամենայն ինչ տեսանելի և շոշափելի էր։

«Առաջ Մութ աշխարհն էլ է եղել մեզանից մոտիկ,– ասում էր Գյուլնազ տատը։– Պատահել է, որ աղջկերքն իլիկ մտնելիս՝ հանկարծ թելը կտրվել է, և իլիկը մի հորի միջով ընկել է Մութ աշխարհը։ Եթե իլիկ մանող աղջիկը մի բարի աղջիկ է եղել, Ներքի աշխարհի բարի պառավները նրա իլիկը վեր նետելով՝ ետ են դարձրել նրան։ Բայց հիմա Ներքի աշխարհն էլ է հեռացել մեզանից»։

Մաս 2

Գյուլնազ տատը մի երկար հեքիաթ էր պատմում, որի մեջ Մութ կամ Ներքի աշխարհի մասին մի այսպիսի կտոր կար.

– Անտես-Աննմանին դևը փախցրեց։ Թագավորազն Գուրգենը, որ Աննմանի փեսացուն էր, վեր առավ իր երկու եղբայրներին և դևի հետքովը գնաց և գտավ նրան մի հորի մեջ։ Դևը մրափած էր։ Այդ երևում էր նրանից, որ հորի բերանից ծուխ ու բոց էր բխում։ Այդ դևի արտաշնչությունն էր։ Մեծ եղբորը կախեցին հորի մեջ, որ երթա ազատե Աննմանին, նա չկարողացավ կրակին դիմանալ և աղաղակեց. «Վա՜յ, այրվեցա, այրվեցա՜»… Նրան դուրս քաշեցին և միջնակին կախեցին, նա էլ աղաղակեց. «Վա՜յ, այրվեցա՜»։ Նրան էլ դուրս հանեցին։ Հետո Գուրգենն ասաց. «Հիմա ի՛նձ կախեցեք, և ինչքան էլ աղաղակելու լինիմ, թե՝ այրվեցա, վեր չհանեք»։ Եվ ճշմարիտ՝ Գուրգենը գնաց մինչև հորի հատակը, առանց ձայն հանելու։ Այնտեղ նա գտավ Անտես-Աննմանին։ Նրա ծնկան վրա էր դրել հրեշ դևն իր գլուխը և քառասուն օրով մրափել։ Այնտեղ կախած էր և դևի թուրը։ Միայն այն թրովը կարելի էր կտրել նրա գլուխը և այն էլ՝ մեկ զարկով միայն, եթե երկրորդ անգամ զարկեին՝ նա կրկին կկենդանանար։

Աննմանը ծունկը դուրս քաշեց թե չէ՝ դևը զարթեցավ և իսկույն ոտքի կանգնեց, բայց և միևնույն ժամանակ թուրը պսպղաց, և դևի գլուխն ընկավ գետին։ «Մեկ է՛լ զարկիր, մեկ է՛լ, մեկ է՛լ»…– ղլղլացրեց գլուխը, բայց Գուրգենը չզարկեց և ասաց. «Ես մեկ անգամ եմ ծնվել իմ մորից և ոչ թե երկու անգամ»։

Հրեշ դևին սպանելուց հետո Գուրգենն ու Աննմանը պտտեցին դ

Գուրգենը շատ աղաչեց, պաղատեց և տեսավ, որ իր եղբայրների սիրտը քարացել է, ճարը կտրած՝ գնաց դեպի դևի գոմը, որ փորձե իր բախտը՝ նստե ոչխարի վրա։ Բայց անիրավ այծը այնքան ճարպիկ էր, որ ոչխարին պոզահարելով մի կողմ ձգեց, և ինքն ընկավ Գուրգենի տակը և տարավ ձգեց Մութ աշխարհքը։

Այդ աշխարհն էլ մեր աշխարհի նման քաղաքներ և գյուղեր ուներ, և մինչև անգամ գիշեր ու ցերեկ կար, թեև ասվում էր՝ Մութ։ Նա մի քաղաքում իջևանեցավ մի պառավի տան և նրանից իմացավ, որ քաղաքացիք ջրի պակասության համար շատ նեղության մեջ են։ «Ամբողջ քաղաքում մի աղբյուր կա միայն, բայց նրանում էլ բույն է դրել մի ահագին վիշապ, և ամենայն օր մեկ աղջիկ են տանում գցում նրա երախը, որ ապա թույլ է տալիս ջուր վերցնելու։ Էգուց էլ հերթը մեր թագավորի միամոր աղջկանն է, նրա՛ն պիտի տանեն ահռելի գազանի բերանը ձգեն»,– ասաց պառավը և սկսեց լալ։

Գուրգենը շատ ծարաված էր, այս որ լսեց՝ նրա ծարավն ավելի ևս սաստկացավ։ Մյուս առավոտ, դեռ լույսը չբացված՝ վեր կացավ նա և պառավին էլ զարթեցրեց, որ տանե աղբյուրի տեղը ցույց տա իրան։ Պառավը տարավ նրան և հեռվից ցույց տվավ աղբյուրը։ Գուրգենը՝ դևի թուրը ձեռին, մոտեցավ և տեսավ մի լիճ, որի մեջ մեկնվել էր վիշապը՝ մի ահագին լեռնակղզու պես։ Ամբողջ լիճը ժահահոտությամբ[1] և ապականությամբ թունավորված էր։ Վիշապի գլուխը գտնվում էր աղբյուրի ակնումը, որ բխում էր մի լայնաբերան քարայրից։ Նա անշարժ էր, կարծես թմրած լիներ կամ մրափած։

Վիշապի գլխավերևը նոր արդեն մի ծառից կապել էին թագավորի աղջկանը, որին պիտի կուլ տար վիշապը մի քանի րոպեից հետո։ Աղջիկն արդեն մեռելի գույն էր ստացել։ Գուրգենը մոտեցավ նրան, կապերը արձակեց և սիրտ տվավ, որ չվախենա։ Թուրը ձեռին մոտեցավ վիշապին և այնպիսի մի հարված տվավ նրա վզին, որ վիշապը երկու ահագին կտոր դարձավ, իսկ լիճը՝ արյան ծով։ Թագավորի աղջիկը ձեռքը թաթախեց արյան մեջ և, Գուրգենի մեջքին նշան դնելով, ինքը վազեց տուն, որ թագավորին հայտնե եղելությունը։ Հավաքվեցան բոլոր քաղաքացիք և քառասուն ջուխտ գոմշով հազիվ կարողացան ամեհի գազանի լեշը դուրս քարշել այնտեղից և մաքրել աղբյուրը։

Թագավորն ուզեց վարձատրել Գուրգենին, և մունետիկ ձգեց քաղաքի մեջ, որ փնտրեն նրան և բերեն, և գտան նրան՝ թագավորի աղջկա դրած նշանով։

Թագավորն ասաց Գուրգենին. «Դու, որ փրկեցիր ինձ և իմ ժողովրդին չար վիշապի գերությունից, այսօր դո՛ւ ես մեր տերը և թագավորը, ուզիր իմ աղջիկս և իմ տեղ թագավոր եղիր»։

Գուրգենը պատասխանեց. «Ես այս երկրիցը չեմ. ես Լույս աշխարհքիցն եմ ընկել այստեղ»,– և սկսեց պատմել իր գլխի անցքը և հետո ավելացրեց. «Եթե կարողանաք ինձ Լույս աշխարհք գցել կրկին՝ ես ուրիշ բան չեմ ուզիլ ձեզանից»։

Թագավորն ասաց. «Այդ անհնարին բան է. Լույս աշխարհքը շատ և շատ բարձր է մեզանից, ո՞վ կարող է քեզ վեր թռցնել և տանել այնտեղ»։

Գուրգենը ասաց. «Ինչպես լինի, ես պետք է վեր բարձրանամ, քո առաջարկությունը ես ընդունել կարող չեմ»։

Թագավորն ասաց. «Դո՛ւ գիտես, բայց որ չկարծես, թե՝ ես ընդդեմ եմ քո գնալուն, ես կժողովեմ իմ աշխարհի բոլոր գիտուններին, թող նրանք մեզ ասեն, թե՝ արդյոք մի հնար կա՞ վեր բարձրանալու։ Եվ մինչ այդ, իմ իշխանությունը և բոլոր հարստությունս քե՛զ եմ հանձնում»…

Թագավորը ժողովեց իր բոլոր աստղաբաշխներին, իմաստուններին և հայտնեց նրանց Գուրգենի ցանկությունը։ Նրանք ասացին, թե՝ հին ժամանակներում, ճշմարիտ է, Ներքի և Վերին աշխարհների մեջ սերտ հարաբերություն է եղել, բայց հետո մեր մեղքիցն է եղել, թե պատահմամբ՝ մեր աշխարհը ցածրացել է, առաջ՝ քիչ, և հետո՝ շատ։ Լսած ենք, որ մեր հեռացած ժամանակն էլ մի սանդուղք է եղել, և այդ սանդուղքով արդար մարդիկը վեր բարձրանալիս և վայր իջնելիս են եղել, բայց հիմա այդ սանդուղքն աներևութացել է, էլ չի երևում…

Այսպես Գուրգենը մնաց Մութ աշխարհքում մոլորված։ Սկսեց պտտել զանազան տեղեր, հարցուփորձ անել և ոչ մի տեղից մի դուռը չգտավ վեր բարձրանալու։

Մեկ օր դուրս էր եկել որսորդության։ Շատ ման գալուց հոգնելով՝ նստեց մի հսկայական ծառի տակ, որ փոքո-ինչ հանգստանա, մեկ էլ մի ծվծվոց լսեց ծառի վրայից, նայեց, և… ի՜նչ տեսնի… Ծառի վրայով սողում էր մի ահռելի սև վիշապ դեպի մի մեծ բույն, որի մեջ լիքն էին մեծ-մեծ թռչուններով, բայց դեռ չէին թևավորված։ Երևում էր, որ դրանք ձագուկներ էին մի հսկայական թռչունի։ Այդ ձագուկները օձին տեսնելով սարսափի մեջ էին ընկել և սկսել էին ծվծվալ։ Այս որ տեսավ Գուրգենը՝ առավ իր նետաղեղը և ուղղակի շեշտեց վիշապի գլխին և վայր կործանեց։ Հետո հանեց դևի թուրը և, վիշապին կտոր-կտոր անելով, մի ահագին բլուր շինեց։ Այս բարեգործությունից և քաջությունից սիրտը մխիթարված՝ պառկեց ծառի ստվերումը և խոր քնի մեջ մտավ։

Այս անցքից մի քիչ հետո թռչունների մայրը թռած եկավ և, Գուրգենին տեսնելով այնտեղ պառկած, կարծեց, թե՝ նա՛ է իր թշնամին, որ ամենայն տարի կոտորում էր իր ձագերին։ Նա իսկույն ետ դարձավ և իր ճանկերով մի ջաղացքար, թե ահագին ժայռ վերցրած բերավ, որ ձգե Գուրգենի վրա։ Այս որ տեսան ձագուկները՝ մի սարսափելի ծվծվոցով և աղաղակով զգուշացրին իրանց մորը և հասկացրին, որ Գուրգենը ոչ թե իրանց թշնամին, այլ իրանց ազատարարն է։

Մաս 3

«Նայի՛ր,– ասացին,– մայրի՛կ, այդ բլրի վրա և տես՝ ի՛նչ գազան է. դա գալիս էր, որ մեզ ուտի, և այդ մարդն է, որ սպանեց դրան և մաս-մաս արավ»։ Այս որ լսեց մայր թռչունը՝ երախտագիտական զգացմունքով լցված, ժայռը տարավ առաջվան տեղը և վերադարձավ իր ձագուկների մոտ։

Գուրգենը դեռ քնած էր։ Ծառի ստվերն անցել էր մյուս կողմը, և արևն ընկել էր Գուրգենի վրա։ Օրը շատ շոգ էր։ Մայր թռչունը, որ ասվում էր Զումրութ-Ղուշ, չուզեց Գուրգենին զարթեցնել, նա իր հսկայական թևերը փռեց ամպհովանու պես և շվաք արավ, որ նա հով-հով քնե։ Վերջը, Գուրգենը որ զարթեցավ՝ կարծեց, թե մթնել է արդեն, բայց թռչունը որ թևերը ետ քաշեց՝ կրկին լուսացավ, և Գուրգենը տեսավ հսկա Զումրութին, որ խոսեց Գուրգենի հետ և ասաց.

― Ո՛վ ազնիվ երիտասարդ, դու իմ փրկիչն ես՝ երկնքից իջած․ դու այնպիսի մի բարերարություն ես արել ինձ, որ չգիտեմ՝ ինչո՛վ կարող եմ վարձատրել քեզ։ Ահա ուղիղ հարյուր տարի է, որ ես չէի կարողանում ազատել իմ ձագերին այդ անգութ գազանի ձեռքից։

Այսօր դու փրկեցիր ինձ դրա ձեռքից, ազատեցիր իմ ամբողջ սերունդը։ Օ՜… եթե դա գողի պես չհետամտեր, եթե ես կարողանայի գոնե մեկ անգամ տեսնել դրան՝ դրա գլուխը կջախջախեի… Ո՛վ պատվական և քաջ երիտասարդ, ի՞նչ ես կամենում, որ ես քեզ համար ձեռք բերեմ, ո՞ր թագավորությունն ես ուզում, որ քեզ տամ. ո՞ր թագավորի աղջիկն ես ուզում, որ գնամ բերեմ, որքա՞ն հարստություն ես ուզում, որ աշխարհիս ամեն ծայրից հավաքեմ բերեմ քեզ համար, ասա՛ ինձ, և ամենայն ինչ մի ակնթարթի մեջ կկատարեմ ես։

– Ես ոչինչ չեմ ուզում,– պատասխանեց Գուրգենը քնաթաթախ, աչքերը տրորելով…– ես ոչինչ չեմ ուզում, այլ միայն՝ Լո՜ւյս, Լույս աշխարհք, կարո՞ղ ես տանել ինձ Լույս աշխարհք…

– Լո՜ւյս աշխարհք…– բացականչեց Զումրութը։– Ուրեմն, դու այնտեղի՞ց ես ընկել մեր աշխարհը, և ի՞նչ հրաշքով։

Գուրգենը պատմեց իր գլխի անցքը։

– Շա՛տ լավ,– ասաց Զումրութը,– ես քեզ կտանեմ Լույս աշխարհք, թեպետ դա մի շատ դժվար ճանապարհորդություն է թե՛ ինձ համար և թե՛ քեզ համար։ Քառասուն օր հազիվ կարող ենք հասնիլ։ Միշտ թռած պիտի գնամ, իջնելու տեղ չկա։ Մեզ հարկավոր է քառասուն օրվա պաշար վերցնել հետներս, քառասուն ոչխար և քառասուն տիկ ջուր։ Դու կերթաս այդ տկերն ու ոչխարները կբերես թագավորից, և մենք ճանապարհ կընկնինք տասն օրից հետո, երբ որ ձագուկներս թռցրած կլինիմ։

Գուրգենը ճանապարհ ընկնելու օրը քառասուն ոչխար մորթեց և ամեն մեկը չորս կտոր արավ և դարսեց պարկերումը, տկերն էլ ջրով լցրեց, բոլորը դարսեց Զումրութի վրա, և ինքն էլ նստեց վրան։ Զումրութն ասաց. «Եթե գլուխս աջ կողմդ մեկնեմ՝ մի կտոր միս կգցես բերանս, իսկ եթե ձախ՝ տկի բերանը կդնես բերանումս»։ Այս ասաց Զումրութն ու թռավ և, ամպերը ճեղքելով, բարձրացավ դեպի Լույս աշխարհք։

Քառասուն օրը լրացավ, բայց նրանք դեռ տեղ չէին հասել։ Մսի պաշարը հատել էր։ Զումրութը գլուխը մեկնեց դեպի աջ. Գուրգենը այլևս միս չուներ, որ գցեր բերանը։ Հանեց թուրը և իր ոտքից մի կտոր միս կտրեց և գցեց Զումրութի բերանը։ Սրանից հետո մի ժամ չանցած՝ Զումրութն իջավ Լույս աշխարհքի վրա։ Գուրգենը վայր իջավ արյունաթաթախ և չկարաց ոտքի վրա ուղիղ կանգնել, ոտքի ջլերը կտրատել էր։ Զումրութն ասաց. «Գուրգե՛ն, ես քո միսը չկերա, հանի՛ր, ահա՛ բերանումս է, դիր տեղը և իմ թևս քսիր վրան, իսկույն կառողջանա»։ Գուրգենն էլ այնպես արավ և իսկույն առողջացավ։

Հետո Զումրութը Գուրգենին մի քանի խրատներ տվավ, թե՝ որտե՛ղ պիտի գտնի Աննմանին, իսկ ինքը, նոր պաշարով բեռնավորված՝ մնաս բարով ասաց Գուրգենին և դարձավ կրկին դեպի Ներքի աշխարհը…

Ահա՛ թե ինչ էր պատմում Գյուլնազ տատը Մութ կամ Ներքի աշխարհի մասին։ Երկինք գնալը այսքան դժվարություն չուներ։ Արևահատը Արևամանուկին ցերեկվա մահից ազատելու համար մի ջուխտ երկաթե տրեխ է հագնում և մի երկաթե գավազան է բռնում ձեռին և ճանապարհ է ընկնում դեպի արևմուտք։ (Այսպես էին անում առհասարակ, որոնք որ ուզում էին Աստուծո մոտ գնալ։ Այնքան գնում էին, որ տրեխները մաշվում էին, գավազանի ծայրը՝ կոտրվում։ Այդ նշանն էր, որ արդեն աշխարհի ծայրն են հասել)։ Արևահատի տրեխները որ մաշվում են՝ նրա առջև բացվում է մի հրեղեն պալատ։ Ներս է գնում և տեսնում է այնտեղ նստած Արևամորը, այսինքն՝ Արեգակի մորը, որ մի շատ սիրուն պառավ է լինում։ Արևամայրը նրան սիրով ընդունում է, իմանում է գնալու պատճառը և թաքցնում է նրան, որ տղան՝ Արեգակը, չտեսնե նրան։ Երեկոյին տղան ներս է մտնում՝ շատ շոգած ու քրտնած… Մայրը նրան աղաչում է, որ խնայե Արևամանուկին և ագատե նրան մահից։ Տղան մոր խոսքը չի կոտրում, վեր է առնում մի կտոր բամբակ, իր քրտինքը սրբում է նրանով և ասում է. ահա՛ այս է նրա դեղը, եթե իմ քրտինքը քսեն նրա երեսին՝ նա կառողջանա, բայց ո՞վ կտանե։ Այստեղ մայրը հայտնում է Արևահատի գալը, դուրս է բերում նրան թաքցրած տեղից։ Արեգակը նրան սիրով ընդունում է և կարճ ճանապարհ է ցույց տալիս՝ կրկին իր տեղը գնալու։* * *

Գյուլնազ տատը, որ այս հեքիաթում արևի համար ասում էր, որ տղա է, նա ուրիշ անգամ ասում էր. Արեգակն ու Լուսինը քույր ու եղբայր են։ Մոր մասին խոսք չկար։ Նա ասում էր. որովհետև Արեգակն աղջիկ էր՝ գիշերը վախենում էր ման գալ, իսկ ցերեկը՝ ամաչում, Լուսինը նրան մի բուռը լիքն ասեղ տվավ և ասաց. «Ով որ քեզ մտիկ տա՝ դու այս ասեղներով կծակծկես նրա աչքերը»։ Այնուհետև քույրն սկսեց ցերեկը ման գալ, իսկ եղբայրը՝ գիշերը։

Գյուլնազը չէր ասում, որ ցերեկի պատճառը Արեգակն է, որ առանց արեգակի ցերեկ չի լինիլ։ Ո՛չ. ցերեկն ինքն իր համար մի ջոկ բան է, գիշերը՝ ջոկ։ Արեգակը լինի, չլինի՝ ցերեկ պիտի լինի։ Նա ասում էր. ցերեկն ու գիշերը մի ծեր մարդու ձեռքում են գտնվում։ Ծերունին նստած է մի բարձր սարի վրա և երկու կծիկ ունի ձեռին, մինը՝ սև, և մյուսը՝ սպիտակ։ Երբ որ գլորում է սև կծիկը՝ աշխարհքը մթնում է, և երբ որ սպիտակն է գլորում՝ լուսանում է և ցերեկ դառնում։ Այդ ծերունին է՛լ մի ուրիշ բան չունի… շարունակ սպիտակը կծկում է, սևը բաց թողնում, սևը կծկում է, սպիտակը բաց թողնում…* * *

Գյուլնազ տատիկը շատ անգամ, խոր հոգոց քաշելով, ասում էր.

– էհե՜յ, հե՜յ… դուք հենց կարծում եք, թե՝ մեր աշխարհքն առաջ էլ այնպե՜ս է եղել… Ո՛չ։ Հին ժամանակները, երբ որ Աստված մոտիկ է եղել մեզանից, նրա ողորմությունն էլ անպակաս է եղել։ Ամեն ձմեռ երկինքը ձյունի տեղ ալյուր է եղել թափելիս, ձյունի պես սպիտակ, նրա պես մաքուր։ Մարդիկ հավաքում են եղել երկնքի ալյուրը և իրանց ամբարները լցնում այնքան, որ բավականանար մինչև մյուս ձմեռը…

Մեկ անգամ, երբ տատիկն արդեն սկսել էր պատմել, թե՝ հին ժամանակներումը մարդիկ ինչպե՛ս են եղել ապրելիս, երեխաներից մեկը, որ գլուխը տատիկի ծնկանը դրած քնել էր, հանկարծ զարթեցավ և, պատմությունը միջահատելով՝ հարցրեց տատիկին.

– Հետո՞, տատի՛կ, հետո՞…

– Ի՞նչ հետո, հոգի՛ս,– հարցրեց տատիկը։

– Դու չասացի՞ր, որ երկինքն առաջ շատ մոտիկ էր մեզանից… հետո ի՞նչպես եղավ, որ նա այսքան բարձրացավ։

– Այնպես եղավ, որ երեխեքը երբ որ սկսեցին շատ չարություն անել, անդադար վազվզում, թռչկոտում էին և Աստծուն չէին թողնում հանգիստ քնել, նա էլ բարձրացրեց երկինքը, հեռացավ, առանձնացավ, որ երեխեքն իր քունը չխանգարեն։

– Այդպես չէ, տատի՛կ, այդպես չէ,– մեջ ընկավ մի սրամիտ երեխա, որ ուրիշ կերպ էր լսել այդ անցքը։

– Հապա ինչպե՞ս է եղել,– հարցրինք ամենքս միաբերան։

– Թող տատիկն ասի… Աստծուն խռովեցնողը ոչ թե երեխեքն են եղել, այլ՝ մի անգետ պառավ է եղել, որ երեխի…

– Այդ սո՛ւտ է, այդ սո՛ւտ է…– խնդալով ընդհատեց Գյուլնազ տատը՝ չուզենալով, որ պատճառը պառավները լինին եղած։

Այստեղ երեխեքս պաշտպան հանդիսացանք տատիկին և բարկացանք նոր զարթած երեխայի վրա, որ միջահատեց տատիկի պատմությունը։ Գիտեինք առաջուց, որ եթե տատիկի պատմության թելը կտրեինք՝ էլ մյուս անգամ նա իր ասելիքի ծայրը չէր գտնիլ, այդպես էլ կխափանվեր գործը։ Եվ ճշմարիտ՝ այնպես էլ եղավ։

Տեսնելով, որ տատիկը էլ նոր բան պատմելու տրամադրություն չունի, սկսեցին խառնիխուռն հարցեր առաջարկել։ Աղջկերքը հարցնում էին, թե՝ այնպես չէ՞, տատի՛կ, որ եթե աղջիկը Կանաչ-Կարմրի[2] տակովն անց կենա՝ տղա կդառնա, տղերքը հարցնում էին, թե՝ այնպես չէ՞, տատի՛կ, որ եթե մեկը կարենա իր արմունկիցը պաչել՝ ծիտ կդառնա, և ուրիշ այս տեսակ հարցումներ։

Եվ ամենքիս սիրով պատասխանում էր Գյուլնազ տատը։ Ողորմի իրան, շատ բարեսիրտ պառավ էր. նա իսկապես մի պառավ երեխա էր, որովհետև հավատում էր այն բաներին, ինչին որ միայն երեխաները կհավատան։

ևի ստորերկրյա ընդարձակ բնակարանը, և ինչ որ գանձ ու հարստություն ուներ՝ բոլորն Էլ ժողովեցին և վեր բարձրացնել տվին։ Երբ որ մնացին միայն իրանք՝ սկսեցին երկար վիճել, թե՝ ո՛վ իրանցից առաջ բարձրանա։ Աղջիկը տեսավ, որ Գուրգենը համառությամբ չի ուզում ինքն առաջ բարձրանալ, ասաց նրան. «Ես շատ կասկածում եմ, թե՝ միգուցե քո եղբայրներդ քեզ վեր չհանեն, և դու մնաս հորի մեջ։ Եթե իմ նախազգացմունքս կատարվելու լինի՝ դու կերթաս դևի գոմը, այնտեղ քո առաջդ կգան մի սև այծ և մի սպիտակ ոչխար, եթե կարողանաս ոչխարի վրա նստել՝ նա քեզ վեր կհանե Լույս աշխարհք, իսկ եթե չկարողանաս, և այծն ընկնի տակդ՝ նա քեզ կտանե Մութ աշխարհք, որտեղից դու այլևս Լույս աշխարհք ընկնիլ չես կարող»։ Այս ասելուց հետո Աննմանը վեր բարձրացավ, իսկ Գուրգենին նրա անիրավ և անգութ եղբայրները թողեցին հորի մեջ…